पैठणी : भारतातील महत्त्वाचा पारंपारिक पोशाख

साडी हा भारतातील महत्त्वाचा पारंपारिक पोशाख आहे कारण भारतातील प्रत्येक राज्यात ती परिधान करण्याची पद्धत वेगळी आणि अद्वितीय आहे. यासोबतच सर्व ठिकाणची पारंपरिक रचना आणि कलाकृतीही साडीमध्ये जोडल्या जातात. त्यामुळेच साडीची स्टाईल आणि पेहरावही सगळीकडे बदलतो. साडी विशेषत: विवाह किंवा अशा कोणत्याही शुभ प्रसंगी परिधान केली जाते. लग्नाच्या साडीबाबत प्रत्येकाच्या मनात विशेष उत्साह असतो. म्हणूनच ते विकत घेण्यासाठी दूरच्या शहरांमध्ये बाजारपेठा शोधल्या जातात. भारतातील प्रत्येक राज्यात लग्नासाठी वेगळ्या प्रकारची साडी किंवा ड्रेस घालण्याची परंपरा आहे. जसे गुजरातमध्ये पनेतर आणि महाराष्ट्रात पैठणी.

पैठण
हातमागावर बनवलेल्या कपड्यांमध्ये जेवढे सौंदर्य आहे, तेवढी ताकद आणि मेहनतही आहे. हे कपडे तयार करण्यासाठी कारागीर काही महिने ते वर्षभर मेहनत करतात. पैठणी कारागिरीचे उदाहरण आहे. याला महाराष्ट्रातील औरंगाबादजवळील पैठण येथून विशेष ओळख मिळाली आणि येथूनच त्याचे नावही पडले. हे शुद्ध रेशमावर काम करून आणि जरीने सजवून बनवले जाते. पूर्वी रेशीमसाठी चीनवर अवलंबून राहावे लागत होते, परंतु आता आपल्या देशात उपलब्ध असलेले सिल्क आणि जरीचा वापर पैठणी बनवण्यासाठी केला जातो.
कारागिरी
पैठणीची परंपरा राजा महाराजांच्या काळापासून सुरू आहे. प्राचीन काळी यामध्ये शुद्ध सोन्याच्या तारांचे भरपूर विणकाम केले जात असे, आजही केले जाते, परंतु आता ही साडी अनेक प्रकारात बनवली जात आहे. साडेसहा मीटरच्या चांगल्या पैठणीसाठी सुमारे अर्धा किलो रेशमी धागा आणि सुमारे अडीचशे ग्रॅम जरीचा वापर केला जातो, तर पारंपारिक नऊवारी महाराष्ट्रीयन साडीसाठी एक किलोपेक्षा जास्त रेशीम आणि जरीचा वापर होतो. आजकाल रेशमाबरोबरच कॉटन आणि इतर कापडांचाही वापर होत आहे. या साड्यांवर सहसा पक्षी आणि फुलांचे डिझाईन्स असतात जसे पोपट, मोर इत्यादी आणि रंग चमकदार ठेवतात. पण याशिवाय वेगवेगळ्या डिझाईन आणि रंगांच्या साड्याही ऑर्डरनुसार बनवल्या जातात. त्यांची किंमत 3 हजार ते काही लाख रुपये असू शकते. खास ऑर्डरवर बनवलेल्या साड्यांची किंमतही खास आहे. एक साडी बनवायला महिना ते एक वर्ष लागू शकते.