हिन्दू धर्मग्रन्थों की सूची (हिंदी)
हिन्दूओं के धर्मग्रंथ मुख्यतः संस्कृत में हैं। बाद के काल में आधुनिक भारतीय भाषाओं में भी अनेक धर्मग्रन्थों की रचना हुई। हिन्दू धर्म(वैदिक धर्म) मैं ग्रंथो का पहला प्रकार है श्रृती जिसमे वेद और उपनिषद आते है इसके बाद स्मृती जिसमें पुराण, रामायण और महाभारत शामील हैं। ग्रंथों का तिसरा प्रकार है संत साहीत्य जो की बहूत प्रसिद्ध तो होते है परंतु यह साहीत्य ईश्वर द्वारा या किसी ऋषी-महर्षी द्वारा रचित ना होकर संत द्वारा लिखे गये है जिनकी संख्या अनगिनत है।
वेद :
– ऋग्वेद,
– यजुर्वेद,
– सामवेद,
– अथर्ववेद.
उपनिषद :
उपनिषदों की संख्या लगभग १०८ है, लेकिन मुख्य उपनिषद १० हैं ।
ईशोपनिषद,
कठोपनिषद,
केनोपनिषद,
मुण्डकोपनिषद,
मांडुक्योपनिषद,
ऐतरेयोपनिषद,
तैतिरियोपनिषद,
छान्दोग्योपनिषद,
बृहदारण्यकोपनिषद,
प्रश्नोपनिषद.
पुराण :
पुराण चार प्रकार के होते हैं जिनमें सभी की संख्या १८-१८ है।
महापुराण –
ब्रह्म
पद्म
विष्णु
शिव
लिंग
गरुड़
नारद
भागवत
अग्नि
स्कन्द
भविष्य
ब्रह्मवैवर्त
मार्कण्डेय
वामन
वाराह
मत्स्य
कूर्म
ब्रह्माण्ड.
लघु पुराण –
इसे आम भाषा में पुराण कहते हैं।
वृहद्विष्णु
शिव उत्तरखण्ड
लघु वृहन्नारदीय
मारकण्डेय
वह्नि
भविष्योत्तर
वराह
स्कन्द
वामन
वृहद्वामन
वृहन्मतस्य
स्वल्पमतस्य
लघुवैवर्त्य
अन्य ५ प्रकार के भविष्य पुराण.
अतिपुराण –
सनत्कुमार
बृहन्नारदीय
आदित्य
मानव
नन्दिकेश्वर
कौर्म
भागवत
वसिष्ठ
भार्गव
मुद्गल
कल्कि
देवी
महाभागवत
बृहद्धर्म
परानंद
पशुपति
वह्नि
हरिवंश.
उप पुराण –
आदि
नरसिंह
स्कन्द
शिवधर्म
दुर्वासा
नारदीय
कपिल
वामन
महेश्वर
औशनस
ब्रह्माण्ड
वरुण
कालिका
साम्ब
सौरि
पाराशर
मारीच
भास्कर.
इतिहास :
रामायण,
महाभारत,
श्रीमद्भागवत,
देवीभागवत,
श्रीमद्भगवद्गीता – ये महाभारत का एक भाग हैं।
दर्शन :
न्याय दर्शन,
योग दर्शन,
सांख्य दर्शन,
पूर्वमीमांसा दर्शन,
वैशेषिक दर्शन,
वेदान्त दर्शन
आगम ग्रंथ :
आगम के दो भाग हैं:
दक्षिणागम (समयमत) :
श्रुतियों में दक्षिणागम का मूल है तो पुराणों में उसका विस्तार हुआ है। ये तीन प्रकार के हैं:
शैवागम,
वैष्णवागम,
शाक्तागम.
वामागम (कौलमत).
स्मृति ग्रंथ :
१०० से अधिक स्मृतियाँ उपलब्ध हैं। इनमे से मुख्य हैं:
मनुस्मृति
वृद्धमनु
आंगिरस
अत्रि
आपस्तम्ब
औशनस
कात्यायन
गोभिल (प्रजापति)
यम
बृहद्धर्म
लघुविष्णु
वृहद्विष्णु
नारद
शातातप
हारीत
वृद्धहारीत
लघुआश्वलायन
शंख
लिखित
शंख-लिखित
याज्ञवल्क्य
व्यास
संवर्त
दक्ष
देवल
बृहस्पति
पाराशर
बृहत्पराशर
कश्य
गौतम
वृद्धगौतम
वसिष्ठ
पुलत्स्य
योगीयाज्ञवल्क्य
व्याघ्रपाद
बोधायन
कपिल
विश्वामित्र
शाण्डिल्य
कण्व
दाभ्य
भारद्वाज
मार्कण्डेय
लौगाक्षी.
आयुर्वेद :
चरक संहिता,
सुश्रुत संहिता,
अष्टांग हृदयम.
अन्य प्राचीन संस्कृत ग्रंथ :
चाणक्य नीति,
कामंदकीय नीति,
कौटलीय अर्थशास्त्र.

on - गुरुवार, १८ एप्रिल, २०२४,
Filed under - इतस्ततः , धर्म शास्त्र
You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा